Door Lauran Wijffels,

Foto's Ton Vialle.

'Ik voorspel u dat het ooit nog eens verkeerd afloopt met het Nederlandse pachtsysteem waarbij de hoogste bieder wint. Het slaat nergens op en het is uiterst publieksonvriendelijk, terwijl kermis juist het volksvermaak bij uitstek zegt te zijn. Wat me ook mateloos irriteert in Nederland zijn de aldoor veranderende ritprijzen. Betaal je 's middags 3 euro voor een attractie; een paar uur later is dat 5 euro. Hoe kun je dat nu verkopen? In een winkel zie je die prijskaartjes toch ook niet steeds veranderen. Het publiek voelt zich belazerd; het geeft de kermisbedrijfstak een onbetrouwbaar imago!'

De Platzmeister van de grootste kermis in Luxemburg Schueberfouer Mark Weydert, die half juli 2007 nog present was op het ESU-symposium in Tilburg waar hij eveneens fel van leer trok tegen het Nederlandse kermisverpachtingssysteem, maakt er zich maanden later keer op keer druk over. In het Schwarzwaldhaus van Harry Bruch in hartje Luxemburg breekt hij andermaal een lans voor het plaatsensysteem van zijn groothertogdom, waar betaald wordt voor strekkende meters (50 euro) en voor hoekmeters (25 euro). Grootvermaak betaalt gemiddeld zo'n 2500 euro staangeld voor 20 dagen kermis.

Zo'n 1750 inschrijvingen

Of Herr Weydert, sinds 1990 chef van het Office Fetes, Foires et Marches (OFFM), zelf deel uitmaakt van een kermisteam? Het schuim komt weer bijna op zijn lippen: 'Wat bedoel je? Een kermiscommissie? Dat allerlei mensen met elkaar in debat gaan over wie er wel en wie er niet mag komen? Dat die allemaal afzonderlijk door kermisexploitanten tegen elkaar uitgespeeld kunnen worden? Met argumenten waarom de ene exploitant wel en de andere geen standplaats zou moeten krijgen? Neen, hier maak ik de dienst uit, ich, allein.'

De gemeente Luxemburg ontving afgelopen jaar 1720 inschrijvingen (waaronder 500 Duitse) voor de 667e editie van de Schueberfouer, waar plaats is voor tussen de 150 en 200 kermisattracties en nog eens zo'n 100 braderiekramen. 'Ik ga de gemeente voorstellen 50 euro leges te vragen voor de aanvraag van elke inschrijving zodat dat aantal fors daalt. Het is een gigantisch werk om alle inschrijvingen te bekijken en te beantwoorden. Er moeten zo'n 1500 afwijzingen geretourneerd worden,' briest Weydert terwijl hij een ober wegstuurt omdat die per ongeluk ijsklontjes en een schijfje citroen in zijn cola heeft gedaan.

Schueberfouer 40 dagen

De Schueberfouer is de grootste jaarkermis in Luxemburg. Het feest begon op 23 augustus, precies op de vooravond van het naamfeest van de zeer vereerde Sint-Bartholomeus. In juli al wordt er werk gemaakt van de bouw van de entreepoort ten noorden het kermisplein. De eerste kermiskramen, de restaurateurs, komen aan op 10 augustus, de datum waarop de grote ruimte aan de parking Glacis moet worden vrijgemaakt.

De allereerste Schueberfouer dateert van 20 oktober 1340. Het was Jan de Blinde, graaf van Luxemburg, die dit feest in het leven riep. Het duurde toen nog maar 8 dagen. Blijkt dat er vóór die historische datum, in 1225 al, een 'fouer' bestond. Pas in 1298 verleende Hendrik VII (vader van Jan de Blinde) aan de stad Luxemburg het recht toe om een kermis te organiseren.

De geschiedenis leert ons dat de 'fouer' ooit 40 dagen lang was en begon met Hemelvaart. De jaarmarkt lag op de handelsroute tussen Italië en de Nederlanden en was aanvankelijk gespecialiseerd in lijnwaad en trok veel buitenlandse handelaars aan. Jan de Blinde had meer dan één reden om de duur van de kermis in 1340 te beperken tot 8 dagen en om de jaarmarkt te verschuiven naar een latere datum op het jaar: de jaarmarkt van Hendrik VII viel immers samen met vele andere regionale markten. En Luxemburg lag niet op de belangrijkste handelsroute.

Publiekstrekkers 2007

We maken een rondje met gastheer Janny de Vries uit Vilvoorde (B) die met een basketbalspel een plaats pal achter de entreepoort aan de Boulevard de Foire heeft gekregen. Publiekstrekkers dit jaar zijn de Spinning Racer en reuzenrad Bellevue van Oscar Bruch, de grote Wildwaterbaan van Lowenthal, een grote monorail en een dozijn andere grootvermaakzaken. Maar ook de Nederlandse waarzegster Hennie 'Manda' Scheffers heeft met haar woonwagen een plaats ingenomen op de... Allee Scheffer.

Midden op het terrein van de grootste kermis in Luxemburg Schueberfouer, in het Schwarzwaldhaus van Harry Bruch, schuift ook museumdirecteur Steve Kayser aan tafel. Half juli 2007 werd van zijn hand een nieuw boek over de Schueberfouer gepresenteerd. Auteur Steve Kayser, een echte kermisfan, verhaalt in 160 pagina's over de historie van de roemruchte Schueberfouer sinds 1340.

Het geheel is schitterend geillustreerd met oude prenten en nieuwe foto's. Het boek dat juist ook andere verhalen over de Schueberfouer en haar kermisexploitanten vertelt, is vertaald in het Frans en Duits, heet 'Déi Letzebuerger Traditioun Schueberfouer zenter 1340' en is uitgegeven door Editions Schortgen. Het wordt met name in boekwinkels in Luxemburg-stad verkocht voor 49 euro

Franse Revolutie

De naam 'Schueberfouer', aldus het boek, heeft vooral te maken met de plek waar de jaarmarkt werd gehouden: de Schuedbuerg, nu het Plateau du Saint-Esprit dat zich destijds buiten de stadsmuren bevond. De Schuedbuerg werd naderhand de Schuedmiss en later de Schuebermëss. Tot aan de Franse Revolutie was de Schueberfouer één grote markt. Met de tijd werd het plein wat te krap. Na de boomkap op de Limpertsberg verhuisde de 'fouer' in 1610 daar naartoe. In de 18de eeuw evolueerde de 'fouer' tot een kermis. Er werden concerten en volksspelen gehouden. In 1844 stonden de eerste voorstellingen op het programma en in 1893 verhuisde de 'fouer' naar de Glacis, de locatie van nu.

De Schueberfouer was en is een belangrijk economische happening. Naast lijnwaad en keramiek werd er ook vee verhandeld. De namen 'Päerdsmaart' (paardenmarkt) en 'Schoofsmaart' (schapenmarkt) zijn daar nog een restant van. Het grote rad (dat niet eens zo groot is) en een roetsjbaan (de beroemde 'Figur 8 Bahn' van ingenieur Hugo Haase uit 1910) verschenen op de jaarmarkt. Halverwege de 20ste eeuw moest de kermis steeds meer plaats inruimen voor mechanische attracties.

Niemand kan zich nu nog een Schueberfouer voorstellen zonder de Break-Dance, de Bayern Kurve, Shakers of de botsauto's. Precies die Duitse, Franse, Belgische, Zwitserse en Nederlandse attracties in hartje stad dragen vandaag de dag bij aan de grote charme en het enorme succes van de Schueberfouer. De Glacis is even onlosmakelijk verbonden met de kermis als de kermis met de Luxemburgse traditie...

Crazy Cinématographe

'Hereinspaziert, hereinspaziert in die nostalgische Wunderwelt des Crazy Cinématographe 1896-1916!' roept een besnorde boniseur even verderop luid. Hij rept over de jaarmarkt-bioscoop uit grootmoeders tijd met piano spelende honden, wonderbaarlijke slangenmensen, ongelooflijke maanlandingen, waanzinnige acrobaten-slapstick. En kinderfilms als snoepje voor het slapen-gaan. 'Of de zogeheten 'herenavonden' met erotische pikanterien (oh là là...). Grappig, opwindend, sensationell!! Met animatie en live-klaviermuziek'.

In de bioscooptent bevindt zich een klein zaaltje met filmprojector en podiumpje voor muzikanten. De filmvoorstellingen op de Schueberfouer zijn een succes omdat het geluidsvolume van de aanpalende attracties behoorlijk is getemperd en dus de filmgeluiden niet overstemt. Onder het hoofdstuk 'Herenavonden' bevinden zich filmtitels als 'Das eitle Stubenmädchen' (1907), 'Le bain des dames de la cour' (1901), 'Scène pornographique' (1909) en 'Baden Verboten' (1906). We hebben niet de tijd een film uit te zitten, maar volgens gastheer Janny de Vries is de Crazy Cinématographe, dankzij de sponsoring van diverse cultuurinstellingen uit de regio, een waardevolle nostalgische aanvulling op het hedendaagse kermispakket.

Verderop blinkt in de namiddagzon de wit-gouden carrousel van Francois Kopp uit het Franse Nancy, een van de fraaiste nog reizende carrousels, aldus auteur Kayser. Tja, we hebben vandaag nog een hoop te bekijken...

Lauran Wijffels

Assortiment chocolade-vruchten van Gilbert Nielsen, vaste klant van de Schueberfouer.

'De Club van Vier' te gast in Luxemburg v.l.n.r. ESU-secretaris/kermisexploitant Janny de Vries, journalist/auteur Lauran Wijffels, ambtenaar gemeente Tilburg/kermiskenner Ton Vialle en pretparkmanager en -adviseur Alex Lemmens.

Het kermishart van de Schueberfouer wordt in een informatiestand achter de entreepoort verkocht.

Publiekstrekker in 2007 is de Spinning Racer van Oscar Bruch.

'De Club van Vier' samen met de Platzmeister van de grootste kermis in de Luxemburg Schueberfouer v.l.n.r. journalist/auteur Lauran Wijffels, Mark Weydert, ESU-secretaris/kermisexploitant Janny de Vries en pretparkmanager en -adviseur Alex Lemmens.

Uitzicht uit het reuzenrad Bellevue op een deel van de grootste kermis in Luxemburg Schueberfouer.

De wit-gouden carrousel van Francois Kopp uit het Franse Nancy, een van de fraaiste nog reizende carrousels. (foto's Ton Vialle)