11 mei 2007

Draaien, tollen en zwaaien

10 mei 2007 - Jan van Stipriaan Luďscius - Kermis, dan denk je al snel aan de herrie van keiharde hiphop-muziek, het overdonderende stemgeluid van André Hazes en andere zangers en zangeressen van het Nederlandse lied, de lucht van (aangebrande) vette worsten en gebakken uien en verdikkeme nét niet die mooie pop of dat langharige beest voor je nichtje kunnen bemachtigen. Dat typeert de kermis anno nu.

Maar kermissen zijn helemaal geen exclusieve gebeurtenissen van deze eeuw. De kermistraditie komt voort uit de middeleeuwen. Het is - en dat zullen vermoedelijk weinig mensen beseffen - een kerkelijke traditie: de wijding van een kerk of het overbrengen van relikwieën vormden aanleiding tot feestelijkheden. Met kooplieden, met in hun kielzog acrobaten, dierentemmers, zangers, muzikanten. In de 19e eeuw gingen deze feestelijkheden een zelfstandig bestaan leiden in de vorm van circussen, dierentuinen én pretparken.

Singer Laren staat deze zomer in het teken van kermis, een expositie die tot stand is gekomen in samenwerking met het Historisch Centrum de Markiezenhof en de Stichting Kermiscultuur.

De 19e eeuw, het was de periode dat kermissen in toenemende mate aandacht kregen van kunstschilders, hoewel het ook weer niet zo was dat in de eeuwen daarvoor kunstschilders het fenomeen kermis compleet negeerden. Misschien had die aandacht wel te maken met het feit dat de attracties niet langer door mens- of dierkracht werden aangedreven maar door stoom en stroom. De kermis werd daardoor levendiger, door het lawaai, de kleuren, de lichtjes en de luchtjes. Nederlandse en Belgische schilders werden geprikkeld door die omslag in ’kermisland’. ,,Het werd veel meer een bruisend evenement’’, zegt Hoofd Museum Emke Raassen.

En dat is te zien in zaal 1 van het museum, waarin de draaimolen en de carrousel centraal staan in vaak prachtige schilderijen. De flitsende bewegingen van schommelen en draaien inspireerden bijvoorbeeld Isaac Israëls tot een vlot geschilderde impressie. Willem Witsen schilderde de Larense kermis net als zijn tijdgenoot Kees Vreedenburgh en ook Willem de Zwart. ,,Kijk’’, zegt Raassen, ,,hier zie je een vrouw in traditioneel Larens kostuum’’, trots wijzend naar een van de fraaie werken van De Zwart waarop de Larense vrouwenfiguur opvallend te zien is.

Overigens, de houten paarden - o, wat zijn die prachtig nostalgisch - hebben een centrale plaats gekregen in de eerste zaal. In het midden namelijk.

Via zaal 1 loop je moeiteloos zaal 2 binnen, daar waar de mensen centraal staan in het werk van de kunstenaars. Opvallend in deze zaal is het werk van Willy Sluiter, die de uitbundigheid van kermissen raak weet te schetsen met soms erg grote doeken. Zo valt het schilderij op, dat Sluiter maakte van de kermis van Volendam: kleurrijk, expressief en vol met humor. Sluiter heeft overigens ook enige jaren in ’t Gooi gewoond.

En in de derde zaal stort Singer zich volledig op de attracties van honderd jaar geleden, zoals berentemmers, vlooientheaters, clowns, acrobaten, boeienkoningen, waarzegsters en dikke dames. Fysieke afwijkingen van mens en dier konden zich destijds in een behoorlijke belangstelling verheugen. Dat kun je je nu toch niet meer voorstellen. Vrouwen met enorme haaigroei op ’afwijkende’ plaatsen bijvoorbeeld en extreem kleine mensen, die zich door bezoekers graag lieten bekijken. Voor een paar schamele centen.

Een van die fysieke extremiteiten is ook te zien in zaal 3, waar een (opgezet) kalfje prijkt met twee koppen. Een nogal bizar tafereel. Maar vermoedelijk nog merkwaardiger voor het beestje dat zo zwaar verminkt het levenslicht zag.

Rondom het opvallende kalfje hangen schilderijen van bijvoorbeeld Isaac Israëls en zijn Belgische collega Henri Evenepoel, die zich allebei door de worsteltent lieten inspireren.

Gustave De Smet roept met ’De Parade’ het optreden van acrobaten op, terwijl Pyke Koch in zijn werk de essentie van de kermis - een combinatie van kleur, beweging, licht en geluid - ongeëvenaard verbeeldt.

’Altijd Prijs! Kermis & Kunst’ is te zien tot en met zondag 2 september in Singer Laren. Openingstijden: di t/m zo 11-17 u. Toegang 11 euro, CJP 10 euro. Oude Drift 1 in Laren. telefoon: 035 5393939, www.singerlaren.nl

Bron, overgenomen met officiële toestemming : De Gooi- en Eemlander

Terug